Patrice van de Vorst schreef voor ons een recensie van het boek: Emotieregulatie als basis voor het menselijk bestaan. De kunst van het evenwicht van psychiater Nelleke Nicolai.

Gegevens van het boek

Emotieregulatie als basis voor het menselijk bestaan. De kunst van het evenwicht.
Nelleke Nicolai
Uitgeverij Stavenuiter
ISBN 9789491969126

Boekrecensie over Emotieregulatie als basis voor het menselijk bestaan – Auteur: Nelleke Nicolai

Het boek
‘Emotieregulatie’ is geschreven vanuit een hulpverlenersperspectief bij mensen/patiënten met psychische en/of psychiatrische problemen. Het biedt verklaringen voor menselijk gedrag, gebaseerd op de invloed van emoties, de verwerking en regulatie van emoties, maar vooral wordt helder uiteengezet wat de relatie is tussen emoties, betekenisgeving en gedrag. Het aantal keren dat ik gelezen heb ‘voorheen dachten we….’ is ontelbaar. Hetgeen een (aankomende) paradigmashift in hulp- en dienstverlening veronderstelt.
Dat maakt dit boek voor vele professionals ook in de domeinen werk, welzijn, schuldhulpverlening, van belang. Er zijn meer dan voldoende aanknopingspunten in de (wetenschappelijke) theorie over emoties in het boek te vinden, die hun waarde hebben voor hulp- en dienstverlening buiten de psychologie/psychiatrie om.
Een aanrader dus voor lezers en professionals die een breedbeeld visie zoeken in hun werk.

Een ontzettend goed boek!
Dit is een ontzettend goed boek. Het legt helder en met voorbeelden ondersteund uit wat emoties zijn en doen. Het is doordrenkt van, ook recent nieuw verworven, kennis en inzichten uit de neurosciences. En het boek toont de duidelijke relatie aan tussen de psychologische en biologische aspecten van emoties. Dit boek vervalt niet in determinisme, maar geeft wel meer ruimte aan de ‘nature’ van emoties en hetgeen wij allen als mens gemeenschappelijk hebben. Een gewogen evenwicht wordt gepresenteerd tussen psychologie/psychotherapie en neurobiologie.
Enige voorkennis is voor het lezen van dit boek handig, maar vooral zal het gepresenteerde met een ‘open mind’ en onder acceptatie van biologische facetten in menselijk gedrag goed van pas komen, zowel als theoretisch hulpmiddel, als in de vorm van een ‘zelfhulpboek’.

De boodschap
De belangrijkste boodschap die ik vanuit het boek heb gekregen is dat met name de (niet zelden impliciete) aanname ‘get over it!’ in geval van akelige jeugdervaringen en trauma’s, niet langer houdbaar is. Juist door de aangetoonde relatie tussen biologische, aangeboren, elementen, de psychologie van emoties, en de impact van hechting op de ontwikkeling van het brein, leert mij dat er vele onbewuste risico’s zijn op herhaling van ingesleten gedragspatronen. De emotionele ervaring, en het gebrek aan adequate emotieregulatie in het moment, groeit als het ware mee het brein in. En slechts met veel moeite, cognitieve gedragstherapie en hard werken, kan het flexibele brein gedragspatronen, gedachtenpatronen en emotionele reflexen ombuigen. Daarvoor is (ook) een aantal persoonskenmerken onontbeerlijk, zoals Nicolai die benoemt als veerkracht, zelfkritisch reflectief vermogen, inzet en volharding. Maar vooral draait het om leren je emoties te voelen, toe te staan en te betekenen, om deze te kunnen integreren in jezelf. Emoties zijn van grote invloed op het onderscheidend vermogen tussen het Zelf en de Ander.
Dit boek biedt een keur aan nieuwe toepassingsmogelijkheden voor de uitvoerende praktijk. Methodisch handelen kan en zal aangepast (moeten) gaan worden.

Voor hoogbegaafden
Specifiek voor de groep hoogbegaafden wil ik aangeven dat met name het gevoel van vervreemding dat ik herken en onderken bij HB-en, in dit boek een gedegen verklaringsgrond krijgt. Vanaf pagina 151 wordt de neurobiologie van vervreemding besproken. En wordt de huidige definitie van ‘trauma’ aangepast aan inzichten uit de neurobiologie. Maar met name wordt ingezoomd op het element betekenisgeving dat onlosmakelijk met emoties verbonden is.

De vele hoogbegaafden die ik persoonlijk ken, dan wel in het project voor Instituut Gak heb ontmoet, noemen dit gevoel vaak als belemmering in maatschappelijke functioneren. Opvallend daarbij is dat de neurobiologie van hechtingstrauma’s (pagina 164 e.v.) aantoont dat de ontwikkeling van hogere corticale functies (denken over en in abstracties) de meer primitieve functies van de hersenstam en de midden hersenen remt. En dat vaak sprake is van een vermindering van verbindingen tussen de rechter- en de linkerhersenhelft. Beide hersenhelften zijn noodzakelijk om emoties te verwerken, weer tot rust te komen en de emotionele informatie te beheren en te duiden.

Er kunnen verschillende ‘oorzaken’ liggen onder het gevoel van vervreemding. Een daarvan is zeker de culturele setting waarin wij in de Westerse wereld leven, zoals ‘niet met je kop boven het maaiveld uit komen’. Maar ook kan vervreemding cultureel gerelateerd worden aan bijvoorbeeld emotionele inhibities en de onderliggende moreel-ethische aannamen, die ik ook vaak zie bij HB-en. Vervreemding komt, naar Nicolai, meer voor in de Westerse wereld dan in Azië en/of Afrika.
Vervreemding van het eigen gevoel, en het niet in contact staan met het eigen emotionele lichaam, wordt met name veroorzaakt door hechtingsproblemen en/of akelige ervaringen in de jeugd. Dat hoeft niet persé de ouders te betreffen, maar kan ook slaan op significante anderen, zoals peers op school en in werksituaties.
Veel HB-en geven aan ook en/of al van jongsaf aan moeite te hebben met sociale contacten en/of zich ‘anders’ te voelen.
Met betrekking tot aanknopingspunten voor ‘zelfbegrip’, cognitieve inzichten en de eigen mentale presentaties van emoties, kan ik dit boek van harte aanbevelen voor HB-en.

Patrice van de Vorst
https://www.linkedin.com/in/patricevandevorst