Recensie ‘Explorations in giftedness’ van Sternberg (oa) door Noks Nauta

In maart 2011 schreef Noks Nauta deze recensie over het boek Explorations in giftedness van Sternberg, Jarvin, Grigorenko.

Explorations in giftedness
Een zeer compact boek met veel interessante academische gegevens

De eerste auteur, Sternberg, heeft zijn sporen wel verdiend in onderzoek naar en publicaties over
hoogbegaafdheid. (Hij heeft in totaal ongeveer 1200 publicaties geschreven… In de literatuurlijst van
43 pagina’s in het boek nemen publicaties waarvan hij eerste auteur is bijna 6 pagina’s in beslag.)
Ook de andere twee auteurs hebben veel gepubliceerd op dit gebied. Een sterke combinatie dus.
Ik was zeer benieuwd wat zij in 235 pagina’s (exclusief literatuurlijst en index) zouden kunnen
opschrijven over hoogbegaafdheid.

Het eerste dat me opviel is dat het boek de visie van Sternberg ademt, intelligentie, creativiteit en
wijsheid komen alle drie aan bod en in verband met elkaar. Ook cultuur neemt een belangrijke plaats
in: hoe verschillen culturen in het kijken naar intelligentie?

Het tweede dat me opviel is dat het alleen maar over hoogbegaafde kinderen gaat. Nu is dat ook het
gebied waarin deze auteurs alle drie werkzaam zijn, maar toch verbaast het mij wel dat er geen enkele
link wordt gelegd met de kinderen die toch allemaal een keer volwassen worden. En dat het ook niet
wordt zo vermeld. ‘The gifted’ zijn dus in hun perspectief de hoogbegaafde kinderen.
Opvallend aan de rijtjes met kenmerken van hoogbegaafdheid is dat het voor mij allemaal
‘constructen’ zijn. Niemand heeft gekeken naar het verschil tussen wat een essentieel kenmerken zou
kunnen zijn van giftedness en wat hoort bij de valkuilen van hoogbegaafdheid.

Ik heb ook moeite met de definitie van creativiteit en hoe men daar onderzoek naar doet. Noem je
mensen creatief die de kenmerken van creativiteit laten zien die je vooraf hebt bepaald? Of bepaal je
eerst wie creatief is (volgens welke norm?) en observeer je dan de beschreven kenmerken? Nu loopt
dat door elkaar. Sternberg stelt zelf dat creativiteit een keuze is. Dit staat voor mij wel ter discussie.

Over de inhoud: eigenlijk is die niet samen te vatten. Het boek is namelijk in zijn geheel één
samenvatting van alle onderzoek dat er is gepubliceerd over de hoofdthema’s intelligentie, creativiteit,
wijsheid en cultuur en de samenhang. In die zin is het een prachtig compact overzicht geworden dat ik
iedereen kan aanraden die zich met onderzoek naar hoogbegaafdheid bezighoudt.

Echt lekker leesbaar is het boek voor mij niet. Het is fragmentarisch, de tekst is gelardeerd door series
auteursvermeldingen. Ook is er door de auteurs selectie toegepast. In het onderdeel over creativiteit
kom ik bijvoorbeeld nergens een referentie naar Nancy Andreasen tegen, die toch zeer interessant
onderzoek heeft gedaan op dit gebied. Franz Mönks wordt slechts één keer geciteerd.
Door de vele tussenkopjes is het wel gemakkelijk iets in het boek op te zoeken. Zo kwam ik
bijvoorbeeld enkele interessante gegevens tegen over de biologische aspecten van intelligentie, zoals
geleidingssnelheid van zenuwen. In het kader van bij het IHBV voorgenomen onderzoek naar de
fysieke aspecten van hoogbegaafdheid is dit relevante basisinformatie.

De delen die over de definitie van hoogbegaafdheid gaan kunnen mij absoluut niet boeien. De
wetenschappers die met elkaar in discussie gaan over wat er nu wel en niet in de definitie thuis hoort
lijken wel erg ver weg van de praktijk. Die academische discussie maakt me niet zo blij. Wat hebben
hoogbegaafden hier nu zelf aan? Het Delphimodel Hoogbegaafdheid dat in Nederland is
samengesteld ligt in die zin veel dichter bij de beleving van hoogbegaafden.

Dat het boek een academisch overzicht is, geeft de uitgever zelf ook aan in het voorwoord. Het boek
is opgedragen aan Jozeph Renzuli, een van de aartsvaders op dit gebied.

Concluderend: een compacte samenvatting van het vele onderzoek dat er is gedaan naar
hoogbegaafdheid bij kinderen. Met enige kanttekeningen zeer geschikt voor mensen die hier vooral
wetenschappelijke interesse in hebben.

Robert Sternberg, Linda Jarvin, Elena L. Grigorenko. Explorations in giftedness. Cambridge:
Cambridge University Press, 2010. 301 pagina’s
9780521740098 paperback, 29,99 US dollar.
9780521518543 hardback, 90,= US dollar.

Noks Nauta, IHBV, 5 maart 2011