Recensie ‘Het ROSIE PROJECT’ van Graeme Simsion door Arja Roozemond

rosieproject

Arja Roozemond schreef voor ons een recensie van het boek Het Rosie Project van Graeme Simsion.

Gegevens van het boek:

Het ROSIE PROJECT
Graeme Simsion
Luitingh Sijthoff BV
ISBN 9 789021 015729

Links naar het boek bij Youbedo:
grote versie
e-book

Hersenen anders geprogrammeerd
Ergens halverwege ‘Het Rosie Project’ concludeert de hoofdpersoon: “Ik ben inmiddels van mening dat mijn hersenen anders zijn geprogrammeerd dan die van het grootste deel van de bevolking. Al mijn psychiatrische symptomen waren een resultaat hiervan, niet van enige onderliggende aandoening.”
Deze passage zou je kunnen zien als een soort samenvatting van de manier waarop de hoofdpersoon over zichzelf praat en denkt.

Een impressie van de humoristische stijl
Don Tillman is hoogleraar genetica in Melbourne en volgens de achterflap van het boek ‘autistisch’. Die conclusie ligt inderdaad wel voor de hand. Het is voor Don duidelijk nogal moeilijk om zich in te leven in anderen. Hij mist allerlei sociale signalen, neemt bijna alles wat hij hoort en leest buitengewoon letterlijk en concludeert met grote regelmaat dat iets ‘volstrekt irrationeel’ is. En irrationaliteit, daar kan hij niet mee omgaan.

Op een nacht – als hij zich om voor hem zeer ongebruikelijke redenen in de tijd vergist – belt hij om 2.30 uur zijn enige vriend. Hij krijgt diens vrouw aan de telefoon en die blijkt niet beter te weten of haar man is bij Don. De volgende dag luncht hij met die vriend (Gene), ze eten zelf meegebrachte boterhammen. Plotseling “schreeuwt Gene het uit van de pijn” en grijpt naar Dons flesje water. Dan blijkt dat Genes vrouw chilipeper op zijn brood gedaan heeft. Don: “Het was moeilijk voor te stellen hoe Claudia een dergelijke fout had kunnen maken. Maar onze prioriteit lag nu bij het verlichten van de pijn.” Om vervolgens over te gaan op een verhandeling over wat de meest verstandige handelwijze is in zo’n geval (“chili lost niet op in water, wel in olie”).

Ook is hij zeer gehecht aan regels – zowel in zijn eigen agenda en tijdsinvestering als in het omgaan met anderen. En hij legt een hilarische precisie aan de dag als het over het begrip ‘tijd’ gaat. Dat heeft komische effecten in het boek. Bijvoorbeeld als hij beschrijft hoe hij een reis maakt van Melbourne naar Moree, in het noorden van New South Wales. Dat is een tocht van 1230 km. “De internetplanner schatte de reis op veertien uur en vierendertig minuten. Ik gebruikte de precieze snelheidsindicator van het navigatiesysteem om de cruisecontrol in te stellen, in plaats van af te gaan op het kunstmatig verhoogde getal dat de kilometerteller aangaf. Dat zou me enkele minuten schelen, zonder het risico te lopen de wet te overtreden.” Vervolgens worden vertrek- en aankomsttijd op de minuut nauwkeurig meegedeeld.
Dat laatste is een terugkerend element in het boek. Evenals de opvallende gewoonte om van ieder nieuw genoemd personage de geschatte leeftijd en BMI te vermelden.

Ik zou nog bladzijden lang door kunnen gaan met citeren. Het inkijkje dat je als lezer krijgt in de gedachtewereld van Don is buitengewoon verhelderend en tegelijk kun je niet anders dan steeds opnieuw glimlachen om de manier waarop die wereld gepresenteerd wordt.
Soms zijn passages ook pijnlijk – en hier en daar voor mij als hulpverlener enigszins beschamend. Dat gebeurt met name als Don zijn zelfanalyses doorspekt met jargon uit de geestelijke gezondheidszorg. Ook hier moest ik glimlachen, maar ik zag ook het risico van analyses op basis van psychoanalytische theorieën, waarbij het door Don zelf genoemde ‘anders geprogrammeerd zijn’ buiten beschouwing wordt gelaten.
Zodat de cliënt zich totaal niet gezien zal voelen.

Het verhaal
Hier moet ik oppassen om niet teveel weg te geven. Het verhaal als zodanig is verrassend, de plot vind ik goed gevonden.
Kort samengevat komt het erop neer dat Don zich heeft voorgenomen om een vrouw te vinden. Dat wil hij doen via het Echtgenote Project. Hij heeft een lange vragenlijst gemaakt, waardoor hij een optimale match hoopt te creëren. Geheel volgens de regels van de rationaliteit dus. Zijn vriend Gene helpt met het uitzetten van de vragenlijst.
Maar dan verschijnt Rosie en nemen de gebeurtenissen een onverwachte wending. De ontwikkelingen die daarop volgen worden in het boek vaak zeer geestig opgediend.
We verblijven als lezer met Don in Melbourne en reizen mee naar New York. We zijn getuige van de moeilijkheden waar hij met zijn hoge intelligentie en zwak ontwikkelde sociale vaardigheden tegenaan loopt.
Gaandeweg ging ik Don steeds beter begrijpen en steeds intenser met hem meeleven. Ook de symptomen van ‘overprikkeld’ zijn werden goed invoelbaar – en zijn trouwens ook herkenbaar.
Don is bovendien typisch zo’n personage dat je in toenemende mate sympathiek gaat vinden en dat je tegen het eind van het boek echt alle geluk van de wereld toewenst.
Tenminste, zo verging het mij.

Ockhams scheermes
Ooit van gehoord? Ik niet. Het blijkt een begrip uit de wetenschapsfilosofie en Don wenst dat “de psychiatrie intelligent genoeg zou zijn om de theorie van Ockhams scheermes toe te passen.”
Kijk op Wikipedia, het is de moeite waard.

De auteur
De website van de auteur geeft veel informatie en doet vermoeden dat hij zelf in elk geval hoogbegaafd is. Ook zitten er autobiografische elementen in het boek, maar ik heb geen expliciete verwijzing gevonden naar autisme. Zie www.graemesimsion.com

Aanbevolen voor hoogbegaafde volwassenen
Ik vind dit een intelligent, bijzonder vermakelijk en zeer lezenswaard boek. Mijn humeur knapte ervan op. Ik heb gelachen, het stemde me tot nadenken, het was zelfs leuk om het ten behoeve van deze recensie een tweede keer te lezen.
Anderzijds weet ik eerlijk gezegd niet zeker of de kwalificatie ‘vermakelijk’ wel passend is. Als iemand met een stoornis in het autistisch spectrum dit leest, lacht zij of hij dan ook? Of is het vooral pijnlijk? Vóór de goede bedoelingen van de auteur pleit mijns inziens dat Don Tillman nergens wordt neergezet als een onbegrijpelijke randfiguur. Integendeel, door het inkijkje in zijn binnenwereld ontstaat steeds meer begrip en compassie.
Wat ik daarnaast heel erg mooi vind is het feit dat Don via een volstrekt rationele weg – dus geheel op zijn ‘eigen’ manier – tot de conclusie komt dat hij wel degelijk iets kan voelen, dat hij in staat is om met iemand mee te leven en dat hij van iemand kan houden. Deze exercitie van zijn denkvermogen komt mij voor als buitengewoon bemoedigend!
Don is zeker geen ‘gemiddelde’ hoogbegaafde, als die überhaupt al zou bestaan. Ik vermoed echter dat de manier waarop hij met zichzelf, met zijn bewustzijn en met de ‘logica’ omgaat voor veel hoogbegaafden op een prettige manier meer of minder herkenbaar zal zijn.
Alleen al om die reden zou ik dit boek willen aanbevelen.
Daarnaast vind ik het zeker ook een aanrader voor niet hoogbegaafden, een mooie kans om beter te begrijpen wat iemand met ASS zoal kan meemaken (AutismeSpectrumStoornis is een diagnose in de nieuwe DSM V en vervangt daar een aantal andere diagnoses).

Enfin, ik zou zeggen: probeer het zelf, dat is toch altijd de beste weg om tot een ‘oordeel’ te komen.

Arja Roozemond, integratief (psycho)therapeut voor individuele- en relatiebegeleiding, (meditatie)trainer, met een speciale passie voor hoogbegaafde volwassenen.