Symposium: Verslag

Journaliste Natascha Kayser schreef het volgende verslag van het IHBV symposium “15 jaar Hoogbegaafden aan het Werk” dat op zaterdag 11 maart 2017 – de eerste dag van de Week van de Hoogbegaafdheid – plaatsvond.

Veel bereikt in 15 jaar, maar nog veel te doen

Sinds in 2002 het eerste artikel van de hand van Noks Nauta en Frans Corten over hoogbegaafde volwassenen verscheen, is er ontzettend veel gebeurd. Dat is de conclusie van het symposium ‘15 jaar hoogbegaafden aan het werk’ dat het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen afgelopen zaterdag in Amsterdam hield.

Voor haar baanbrekende werk, onderzoek en artikelen op het gebied van hoogbegaafde volwassenen werd Noks Nauta benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Ze ontving de onderscheiding uit handen van de Amsterdamse locoburgemeester Simone Kukenheim, die haar prees voor haar tomeloze inzet en bijdragen aan de emancipatie van hoogbegaafden.

Kennis breder uitdragen
De onderscheiding kwam na de openingspresentatie die Noks Nauta namens het IHBV en Kathleen Venderickx namens het Belgische Exentra hielden over de ontwikkelingen met betrekking tot hoogbegaafdheid. “Er zijn nog altijd veel vooroordelen over hoogbegaafdheid”, gaf Nauta aan. “Zo denken nog steeds veel mensen dat hoogbegaafden automatisch ook een hoge opleiding hebben. Dat is niet zo. Er is daarom nog meer onderzoek nodig naar de leerstijlen van hoogbegaafden, want die sluiten vaak niet aan bij het reguliere onderwijs. Maar hoogbegaafdheid is ook méér dan leerproblemen alleen. Hoogbegaafd bén je.”
Veel kennis over hoogbegaafden blijft nog te veel hangen bij de hoogbegaafden zelf, stelde Venderickx. “Daarmee emanciperen ze zichzelf wel – en dat is goed – maar zolang de maatschappij niet in de gaten heeft dat hoogbegaafden oplossingsgericht zijn en een enorm potentieel hebben, worden die kwaliteiten onvoldoende benut en ingezet. Breder uitdragen van die kennis en breder onderzoek is noodzakelijk voor het welbevinden van hoogbegaafden en voor hun omgeving.”

Meerwaarde benutten
Ook Grethe van Geffen en John Grin wezen in hun presentatie op de meerwaarde van hoogbegaafdheid voor de maatschappij. “We moeten nog beter zichtbaar maken dat hoogbegaafdheid van meerwaarde is voor de maatschappij”, zei Van Geffen, specialist in cultuur en diversiteit en voorzitter van het Mensa Fonds. “Managers kunnen wel degelijk leren omgaan met hoogbegaafde medewerkers en profijt halen uit hun kennis en ervaring.”
Hoogbegaafden beschikken over het vermogen om dingen ‘anders’ te doen, hebben meerdere goed ontwikkelde talenten en het vermogen die te combineren, aldus hoogleraar beleidswetenschappen John Grin. “Maar ook hoogbegaafden zelf beseffen vaak nog onvoldoende dat hun werkelijke kerntalenten niet per se dezelfde zijn als hun rationele kwaliteiten, waardoor er een enorm potentieel onbenut blijft.”

Duurzaam inzetbaar
Over de duurzame inzetbaarheid van hoogbegaafden in de maatschappij ging ook de presentatie van Frans Corten en Patricia van Casteren. Corten, die samen met Noks Nauta het eerste artikel over hoogbegaafde volwassenen publiceerde, bekende aanvankelijk wat teleurgesteld te zijn in de snelheid waarmee hoogbegaafden emanciperen. “Het schoot niet echt op”, vond hij. “Maar toen realiseerde ik me dat je moet denken in termen van generaties. Vrouwen- en homo-emancipatie zijn ook niet zonder slag of stoot in een paar jaar tijd verwezenlijkt. Als je het zo bekijkt, hebben we in vijftien jaar wel al veel bereikt. Het is een langzaam stijgende curve, die de laatste tijd wel omhoog schiet. We hebben nu een soort vliegwiel aangeslingerd. Het is zaak dat met z’n allen in gang te houden, want er zijn nog steeds veel hoogbegaafden die thuis zitten te verpieteren omdat de maatschappij in het algemeen en bedrijven in het bijzonder geen idee hebben wat ze ermee aan moeten.”
Corten beschreef dat aan de hand van het verhaal van ‘Harrie’, die het bedrijf waar hij werkte tonnen bespaarde, maar die uiteindelijk toch werd ontslagen omdat er geen ‘passende functie’ voor hem kon worden gecreëerd. “Harrie is geen uniek geval geval, helaas.”
Het onderzoek naar hoogbegaafdheid en werk van Patricia van Casteren voor de Universiteit van Tilburg kan een grote bijdrage leveren aan de emancipatie en duurzame inzetbaarheid van hoogbegaafden. “De waarden van werk voor hoogbegaafden zijn heel anders dan de waarden van werk voor de algemene beroepsbevolking”, liet Van Casteren zien. “Voldoening, zingeving, iets betekenen voor de maatschappij; dat zijn zaken die voor hoogbegaafden veel belangrijker zijn dan bijvoorbeeld het salaris dat ze voor hun werk krijgen.”

Anders zijn als gave
‘Zet je gaven intelligent en positief in’ is de ondertitel van het boek ‘Hoogbegaafde volwassenen’ dat zaterdag werd gepresenteerd. Harpiste Lavinia Meijer ontving uit handen van IHBV-voorzitter Rianne van de Ven, tevens redacteur en co-auteur van het boek, het eerste exemplaar. Het boek is bedoeld om hoogbegaafden die worstelen met hun gaven en hun ‘anders zijn’ op weg te helpen.
Acteur Marijn Prakke vertelde zijn indringende verhaal over zijn worsteling en ‘herstel’. “De ontdekking van mijn hoogbegaafdheid heeft geleid tot diepgaand zelfonderzoek, dat nog lang niet is afgerond”, vertelde Prakke. “Ik heb in dat proces al heel veel geleerd en ben anders naar mezelf en mijn omgeving gaan kijken: vanuit mijn eigen perspectief. Daardoor begrijp ik ook het perspectief van anderen beter. Hoogbegaafd zijn is niet altijd leuk, maar besef dat het glas even halfvol is als halfleeg.”

Anders zijn blijft
Kritisch zelfonderzoek en het (her)schrijven van de eigen handleiding zijn belangrijke middelen, zo bleek ook uit de presentatie van psycholoog Karien Boosten en HB-coach Willem Kuipers. “Zelfonderzoek leidt tot kennis over wat je zelf écht wilt en wat je met de verwachtingen van anderen wilt”, vertelde Boosten. “Handel je uit Zelfmotief of om te voldoen aan de verwachtingen van anderen? Die kennis leidt tot een grotere autonomie, omdat je dan zelf je waardegebieden leert bepalen.”
Veel hoogbegaafden zijn opgegroeid met een scheef referentiekader, omdat ze wel beseften dat ze anders zijn dan hun omgeving, maar geen idee hadden waardoor dat kwam. Als ze hun hoogbegaafdheid ontdekken en beter begrijpen in hoeverre dat obstakels vormt, kunnen ze hun eigen handleiding schrijven. “Aanpassingen aan de maatschappij, aan verwachtingen, aan dynastieke patronen die vaak al generaties lang heersen, hebben een houdbaarheidsdatum”, hield Kuipers de zaal voor. “Dat je ouders wellicht niet de kansen hebben gekregen of niet hebben gegrepen, betekent niet dat jij dat ook maar niet moet doen. Anders zijn gaat nooit over. Ga daar bewust mee om en pas gericht je handleiding aan.”

Foto’s:
Fotoverslag (Gijs de Kruijf)

Downloads:
Presentatie Noks Nauta en Kathleen Venderickx
Presentatie Grethe van Geffen en John Grin
Presentatie Willem Kuipers en Karien Boosten
Presentatie Frans Corten en Patricia van Casteren